Umów wizytę
Dieta Fodmap? Czy zdarzyło ci się kiedykolwiek zrezygnować z planów zawodowych, wyjazdów lub spotkań towarzyskich ze względu na przewlekłe dolegliwości ze strony układu pokarmowego? Bóle brzucha, przelewanie w żołądku, wzdęcia, biegunki i zaparcia zdarzają się tak często, że już nawet nie pamiętasz, jak to jest żyć bez tych objawów? Co gorsza, nawet zmiana diety na zdrowszą i mniej przetworzoną nie przekłada się w twoim przypadku na znaczącą poprawę komfortu życia?
Większość osób z objawami zespołu jelita drażliwego (z ang. irritable bowel syndrome, IBS) ma za sobą szereg badań diagnostycznych, w tym gastroskopię, kolonoskopię, testy alergiczne, testy na nietolerancje pokarmowe, badania w kierunku celiakii oraz chorób tarczycy i inne, na podstawie których często nie da się stwierdzić obecności konkretnego schorzenia. Wielu lekarzy zrzuca odpowiedzialność na nieregularny tryb życia pacjenta czy przewlekły stres (których wpływu nie da się wykluczyć) i zaleca objawowe leczenie farmakologiczne, które na dłuższą metę również nie rozwiązuje problemu. Natomiast pacjenci zmęczeni wycieczkami od jednego specjalisty do drugiego najczęściej w końcu załamują ręce, poddają się i godzą się z tym, że lepiej już nie będzie.
IBS dwa razy częściej stwierdza się u kobiet, jest to również schorzenie zdecydowanie powszechniej występujące u pacjentów poniżej 50-go roku życia. Obok nieswoistego zapalenia jelit (IBD) i raka jelita grubego, to jedna z przewlekłych chorób jelit, których wysoka częstość występowania sprawia, że zalicza się je do grupy poważnych problemów zdrowotnych XXI wieku. IBS charakteryzuje się nawracającymi epizodami czynnościowych objawów żołądkowo-jelitowych, których mechanizmy patofizjologiczne nie są do końca jasne. Najczęstsze objawy to ból brzucha (często tak nieprzyjemny, że wręcz paraliżujący, uniemożliwiający normalne funkcjonowanie), wzdęcia, uczucie „puchnięcia”, zaparcia, i/lub biegunki.
Istnieją dowody na to, że IBS może wynikać z połączenia zmian motoryki przewodu pokarmowego, nadwrażliwości trzewnej, stanu zapalnego o niskiej intensywności, zmienionej mikroflory i kombinacji dostarczanych składników pokarmowych. Ze względu na różnorodność objawów IBS i ich znaczną zmienność w czasie, stosuje się szeroki zakres terapii farmakologicznych, które często są nakierowane wyłącznie na eliminację pierwotnego objawu; zatem, gdy występuje wiele objawów, stosowane terapie lecznicze są często nieskuteczne.
Na pewnym etapie badań doprowadziło to do przeanalizowania skuteczności terapii dietetycznych jako opcji leczenia. Aż do 70% pacjentów z IBS wiąże bowiem wystąpienie objawów lub ich zaostrzenie ze spożyciem niektórych pokarmów. Jednak unikanie żywności, takiej jak produkty mleczne, pszenica, owoce cytrusowe, kofeina czy alkohol, często prowadzi jedynie do nieznacznej poprawy. Z kolei eliminacja pokarmów zawierających laktozę jest nadal wysoce kontrowersyjna, ponieważ niektórzy pacjenci z IBS wykazali dobrą jej tolerancję.
Niedawno opracowane przez naukowców z Monash University podejście, znane jako dieta o niskiej zawartości FODMAP (tzw. dieta FODMAP), polega na ograniczaniu pokarmów zawierających silnie fermentujące oligo-, di- i monosacharydy, a także poliole (FODMAP), które mogą wywoływać i/lub nasilać objawy IBS. Dzieje się tak, ponieważ węglowodany te są słabo przyswajalne w jelicie cienkim i szybko fermentowane przez bakterie jelitowe. W licznych badaniach naukowych potwierdzono, że dieta o niskiej zawartości FODMAP może mieć pozytywny wpływ na eliminację objawów IBS.
Głównym mechanizmem działania diet o niskiej zawartości FODMAP jest zmniejszenie absorpcji jelitowej osmotycznie aktywnych węglowodanów krótkołańcuchowych, co prowadzi do zmniejszenia zawartości wody w jelitach, osłabienia fermentacji oraz zmniejszenia produkcji gazu.
W pierwszej fazie diety, która powinna trwać od 4 do 8 tygodni, bezwzględnie unika się produktów o wysokiej zawartości FODMAP. Ma to służyć uspokojeniu pracy jelit, wyciszeniu objawów oraz regeneracji mikrobioty jelitowej. Należy jednak pamiętać, że dieta w tej postaci jest na dłuższą metę silnie niedoborowa, dlatego też pierwsza faza terapii dietetycznej nie powinna być kontynuowana dłużej niż 8 tygodni.
Po tym okresie powoli wprowadza się do jadłospisu wykluczone wcześniej produkty i obserwuje reakcje organizmu. Część pokarmów po fazie eliminacji może być tolerowana przez organizm znacznie lepiej, niż przed podjęciem terapii. Natomiast na niektóre z nich przewód pokarmowy wciąż może reagować nadwrażliwością. Tych produktów należy dalej unikać. Jest to kwestia indywidualna, dlatego ostatecznie przekrój spożywanych produktów ustala się osobno dla każdego pacjenta właśnie na podstawie obserwacji.
Owoce: jabłko, mango, gruszka, arbuz, morela, nektarynka, brzoskwinia, jeżyna, wiśnia, liczi, śliwka, suszona śliwka, soki owocowe.
Warzywa: karczoch, szparag, burak, brokuł, kalafior, brukselka, kapusta, bakłażan, fenkuł, czosnek, cebula, por, szalotka, szczypior, papryka, grzyby, kukurydza.
Nabiał: mleko krowie, kozie i owcze, śmietana, miękkie sery niedojrzewające (np. serek wiejski, ricotta, mascarpone).
Zboża: pszenica, żyto (szczególnie w dużych ilościach, np. chleb, krakersy, makaron, kuskus).
Źródła białka: marynowane mięsa czerwone i drób, niektóre wędliny.
Strączki: fasola biała, fasola czerwona, ciecierzyca, soczewica, soja.
Słodziki: fruktoza, miód, syrop kukurydziany, frużelina, koncentraty owoców, suszone owoce, ksylitol, erytrytol, mannitol, maltitol, sorbitol, izomalt.
Inne: cykoria, mniszek lekarski, inulina, pistacja, orzechy nerkowca.
Owoce: banan (szczególnie dojrzały), borówka amerykańska, melon (odmiana kantalupa), świeża żurawina, winogrono, grejpfrut, kiwi, cytryna, limonka, mandarynka, pomarańcza, marakuja, papaja, malina, truskawka, rabarbar, anyż.
Warzywa: marchew, ziemniak, batat, dynia, seler, zielona sałata, endywia, szpinak, boćwina, brukiew, rzepa, lucerna, pasternak, oliwki, ogórek, papryka ramiro, pomidor, cukinia, pędy bambusa, kiełki fasoli, kapusta bok choy.
Zioła i przyprawy: bazylia, chili, kolendra, imbir, trawa cytrynowa, majeranek, mięta, oregano, pietruszka, rozmaryn, tymianek.
Zboża: chleb bezglutenowy, bezglutenowe produkty zbożowe, chleb z mąki orkiszowej 100%, ryż, owies (najlepiej produkty owsiane oznaczone jako bezglutenowe), kasza jaglana, quinoa, sorgo, tapioka.
Nabiał: mleko bez laktozy, mleko owsiane, mleko ryżowe, mleko migdałowe, mleko sojowe, twarde sery, brie, camembert, feta, jogurty bez laktozy.
Źródła białka: jajka, samodzielnie gotowane/pieczone mięsa/drób, owoce morza, tofu, tempeh.
Zamienniki masła: oliwa z oliwek.
Zamienniki lodów: galeti, sorbet.
Słodziki: cukier, glukoza, sztuczne słodziki, których nazwa nie kończy się na „-ol”, syrop cukrowy, syrop klonowy, melasa.
Inne: orzechy makadamia, orzeszki ziemne, orzechy włoskie, pestki dyni.
Decydując się na zastosowanie terapii opartej o zalecenia dietetyczne low-FODMAP (tzw. dieta FODMAP) musisz być świadomy, że jest to metoda wymagająca wielu wyrzeczeń, dlatego – szczególnie w pierwszej fazie – może być obciążająca nie tylko fizycznie, ale i psychicznie. Będziesz potrzebować również wsparcia ze strony najbliższego otoczenia. Znacznie łatwiej jest przestrzegać zaleceń diety, kiedy domownicy nie namawiają cię na jedzenie produktów z czerwonej listy. Warto również wiedzieć, że najnowsze badania potwierdziły osłabienie objawów u około 70% pacjentów z IBS po redukcji ilości pokarmów o wysokiej zawartości FODMAP w diecie. Chociaż jest to wynik wysoki, wciąż 30% badanych pacjentów nie odczuło pożądanej zmiany. Jeżeli prawidłowo przeprowadzona dieta nie okaże się wystarczająco skuteczna, warto przeanalizować swój tryb życia, a szczególnie źródła stresu. Często pacjenci zgłaszają poprawę po odbyciu serii konsultacji z psychologiem lub podjęciu leczenia w porozumieniu z lekarzem psychiatrą.
Jeżeli nie masz pewności, jak skomponować zbilansowane posiłki z dozwolonych produktów, rozważ przeprowadzenie terapii pod opieką specjalisty. Nasi dietetycy posiadają doświadczenie w prowadzeniu pacjentów z objawami zespołu jelita drażliwego. Możesz otrzymać od nas spersonalizowany jadłospis dostosowany do wymogów fazy eliminacyjnej oraz wsparcie na etapie rozszerzania grupy spożywanych produktów. Regularne wizyty kontrolne pomogą utrzymać stabilny poziom motywacji do wprowadzania zmiany, nakierowanej na długoterminową poprawę komfortu życia.
Jesteśmy specjalistami we wspomaganiu leczenia zaburzeń układu pokarmowego.
