Umów wizytę
Hemochromatoza to choroba polegająca na nadmiernym wchłanianiu żelaza z przewodu pokarmowego i gromadzeniu go w tkankach, co wywołuje niepożądane objawy – szarobrązowe zabarwienie skóry, zmęczenie, bóle stawów, powiększenie wątroby, dolegliwości żołądkowo-jelitowe oraz uszkodzenie narządów. W konsekwencji może dojść do rozwoju marskości i raka wątroby, niewydolności serca, zaburzenia pracy trzustki oraz cukrzycy.
Wyróżniamy hemochromatozę pierwotną, której przyczyną są defekty genetyczne (mutacja homozygotyczna genu HFE) oraz wtórną wywołaną m.in. zbyt dużą podażą żelaza wraz z pokarmem albo zwiększonym uwalnianiem tego pierwiastka z erytrocytów (czerwonych krwinek) i hepatocytów (komórek wątrobowych).
Leczenie hemochromatozy pierwotnej polega przede wszystkim na wykonywaniu upustów krwi 1-2 razy w tygodniu. Zabieg przeprowadza się początkowo regularnie przez okres ok. 2 lat, a następnie parę razy w roku. Trzeba pamiętać, że całkowite wyleczenie tej choroby nie jest możliwe, jednak rokowanie jest korzystne, o ile nie dojdzie do poważnego uszkodzenia narządów.
Jednym z bardzo ważnych elementów leczenia hemochromatozy jest odpowiednia dieta, która będzie ograniczać ilość żelaza dostarczanego wraz z pokarmem. Przede wszystkim należy unikać spożycia czerwonego mięsa i jego przetworów oraz podrobów (wołowiny, wieprzowiny, wątróbki), które zawierają łatwo przyswajalne żelazo hemowe. Do posiłków warto włączyć kawę, herbatę lub kakao. Obecne w nich taniny zmniejszają absorpcję tego pierwiastka. Dodatkowo, powinno się zwiększyć konsumpcję nabiału – zawarty w nim wapń także ogranicza wchłanianie żelaza, zarówno hemowego (pochodzenia zwierzęcego), jak i niehemowego (pochodzenia roślinnego).
Nie należy łączyć w jednym posiłku produktów bogatych w witaminę C i żelazo. Witamina C zwiększa bowiem jego przyswajanie. Duże jej ilości występują w papryce, natce pietruszki, brukselce, brokułach, kalafiorze, kalarepie, jarmużu, truskawkach, malinach, kiwi, dzikiej róży, aronii, czarnych porzeczkach i cytrusach. Przygotowywane potrawy powinny być bogate w błonnik pokarmowy, kwas szczawiowy i kwas fitynowy. Włókno pokarmowe wiąże żelazo i umożliwia jego sprawne usunięcie z organizmu. Jego źródłem są warzywa, owoce oraz pełnoziarniste produkty zbożowe (razowe pieczywo, ciemny makaron, brązowy ryż, gruboziarniste kasze). Kwas szczawiowy zawarty jest w szpinaku, szczawiu, rabarbarze, kawie, herbacie i czekoladzie, a fityniany są obecne m.in. w nasionach roślin strączkowych, ziarnach zbóż, otrębach i płatkach owsianych.
Osobom chorującym na hemochromatozę zabrania się konsumpcji alkoholu (wzmaga on wchłanianie żelaza oraz uszkadza komórki wątrobowe), suplementacji żelaza (i witaminy C) oraz spożywania żywności w niego wzbogacanej, np. niektórych płatków śniadaniowych. Z tego też względu koniecznie należy czytać etykiety na opakowaniach. Wysoko przetworzone słodkie produkty również powinny zostać wyeliminowane, ponieważ cukier zwiększa wchłanianie tego składnia mineralnego, a dodatkowo zwiększa ryzyko stłuszczenia wątroby.
Nadmierna ilość żelaza w organizmie przyczynia się do powstawania stresu oksydacyjnego, dlatego do diety należy włączyć bogate w antyoksydanty owoce, warzywa (głównie pod postacią surową), orzechy i nasiona zwalczające szkodliwe wolne rodniki tlenowe. Ich nadmiar może doprowadzić do uszkodzenia błon komórkowych i materiału genetycznego oraz rozwoju wielu chorób.
Podsumowując, hemochromatoza to choroba, w której dieta ma ogromne znaczenie. Dzięki stosowaniu prawidłowo dobranych produktów i odpowiednio skomponowanych posiłków możemy obniżyć stężenie żelaza we krwi i zapobiec wielu powikłaniom.
1. Derc K. Grzymisławski M., and Skarupa-Szabłowska G. Hemochromatoza pierwotna.”Gastroenterol Pol 8 (2001): 181-188.
2. Korzeniowska K., Cieślewicz A., Jabłecka A. Zaburzenia gospodarki żelaza Część 1. Hemochromatoza Disorders of iron balance Part 1. Hemochromatosis. Farmacja Współczesna 2012; 5: 83-87
3. https://dietetycy.org.pl/hemochromatoza-zalecenia-zywieniowe/
