Umów wizytę
W ostatnich czasach dieta ketogeniczna bije rekordy popularności. Jest silnie promowana w mediach jako idealny sposób na odchudzanie. Posiłki ketogeniczne możemy znaleźć w restauracjach, kawiarniach czy cateringach dietetycznych. Na czym polega jej fenomen?
Dieta ketogenna jest dietą niskowęglowodanową i wysokotłuszczową. Takie proporcje makroskładników powodują powstanie w organizmie stanu ketozy, czyli kwasicy ketonowej. Ten stan charakteryzuje się zwiększoną produkcją, a tym samym wyższym stężeniem ciał ketonowych (ketonów) w surowicy krwi.
Wyróżniamy kilka rodzajów diet ketogennych. Są to np. klasyczna dieta ketogenna, modyfikowana dieta ketogenna, dieta Atkinsa, dieta Kwaśniewskiego, dieta z kwasami MCT (MCT – średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe), dieta z niskim IG. Wszystkie te diety charakteryzują się wysoką zawartością tłuszczu i znacznym ograniczeniem węglowodanów.
Podczas stosowania diety ketogenicznej „przestawiają” się szlaki metaboliczne organizmu na wykorzystanie tłuszczu jako alternatywnego źródła energii w postaci ciał ketonowych. Organizm „naśladuje” stan metaboliczny podczas głodzenia. Źródłem energii dla mózgu nie jest glukoza, jak w przypadku zwykłej, zdrowej diety, a ciała ketonowe – aceton i kwas beta-hydroksymasłowy. Następuje stabilizacja stężenia glukozy i zahamowanie glikolizy.
Bardzo dobrze znane jest stosowanie diety ketogenicznej w leczeniu padaczki lekoopornej u dzieci. Na jakiej zasadzie to działa? Ciała ketonowe – aceton, acetooctan i kwas beta-hydroksymasłowy bezpośrednio wpływają na funkcje neuronów i uwalnianie neurotransmiterów. Zahamowana jest też droga mTOR – związana z kontrolą syntezy białek.
Spożywając duże ilości produktów tłuszczowych, w szczególności zawartych w nich wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) następuje indukcja białek rozprzęgających UCP, a co za tym idzie stymulacja mitochondriów do zwiększonej produkcji rezerw energetycznych, powodując stabilizację synaps, co pozwala kontrolować napady padaczkowe.
Wykazano, że stosowanie diety ketogennej zmniejsza liczbę napadów padaczkowych powyżej 50% u 50-60% chorych, a u 10-15% chorych następuje całkowite ustąpienie napadów. U większości chorych na padaczkę następuje poprawa funkcjonowania, koncentracji, zachowania, struktury snu. Co ważne, skuteczność diety nie zmniejsza się w miarę leczenia i utrzymuje się nawet po jego zakończeniu.
Dieta ketogeniczna jest dietą bardzo restrykcyjną, nie jest zatem zaskoczeniem fakt, że powoduje wiele negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Na początku jej stosowania pojawia się zmęczenie, bóle głowy, odwodnienie, senność, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, hipoglikemia, hipokalcemia, hipomagnezemia i hipermoczanemia. W późniejszym czasie zaczynają się: zaparcia, zaburzenia wzrastania (u dzieci), demineralizacja i łamliwość kości, kamica nerkowa, niedobór karnityny i nieprawidłowy lipidogram.
Powyższe powikłania skłaniają do regularnych kontroli lekarskich. Zaleca się wykonywania badań krwi i moczu (morfologia, CRP, mocznik, kwas moczowy, kreatynina, lipidogram, witamina D3 itd.), badań obrazowych (USG, EEG, EKG), antropometrycznych (masa i wysokość ciała) i ogólnolekarskich.
Dieta ketogeniczna opiera się głównie na tłuszczach np. oleje, masło, majonez, śmietana wysokoprocentowa, sery (gouda, mascarpone itd.). Ze źródeł białka zalecane jest chude mięso np. indyk/kurczak, ryby, jaja i sery. Węglowodany pomimo tego, że ograniczone do minimum, również są spożywane w diecie ketogennej, ale z dużymi restrykcjami. Z tej grupy makroskładników dozwolone są tylko warzywa i owoce ubogie w błonnik np. awokado, cykoria, kapusta, arbuz, melon, mandarynki. Dopuszcza się też stosowanie substancji słodzących takich jak sukraloza, stewia, erytrytol.
Nie można natomiast spożywać produktów zbożowych: pieczywa, kasz, makaronów, a także ziemniaków, mleka, słodyczy, cukru, miodu, dżemu, lodów, słodkich napojów, a także leków z dodatkiem cukru. Zabronione jest spożywanie skrobi, alkoholu i słodzików (mannitolu, ksylitolu, maltitolu, izomaltu).
Węglowodanów na diecie ketogennej prawie nie ma. Co więc zrobić, jeśli mamy ochotę na spaghetti bolognese, co jeśli do kotleta zjedlibyśmy ziemniaki i z czego zrobić ciasto, skoro nie można używać mąki? Jest na to parę trików. Makaron można zrobić z rzepy lub cukinii lub skorzystać z produktów kuchni azjatyckiej i wykorzystać makaron konjac (shirataki). Do mięsa można podać puree z selera – nikt się nie pozna na podmianie. Zamiast ryżu można podać ryż z kalafiora bądź ryż konjac (shirataki). Do wypieków zamiast mąki pszennej można użyć mąki orzechowej, kokosowej, migdałowej lub łupin babki płesznik.
Dieta ketogenna to bardziej sposób leczenia niż odżywiania. Może spowodować wiele negatywnych skutków zdrowotnych, dlatego powinna być stosowana z dużą dozą ostrożności pod opieką lekarza lub dietetyka. Chcąc zrzucić zbędne kilogramy lepiej skorzystać z zasad piramidy zdrowego żywienia i stylu życia, bo dietą ketogenną długoterminowo sobie nie pomożemy.
1. Ehmke vel Emczyńska –Seliga E.: Medyczne aspekty diety ketogennej; Instytut „Pomnik –Centrum Zdrowia Dziecka” Klinika Pediatrii, Żywienia i Chorób Metabolicznych; SWPS listopad 2018
2. Kulczyk M.: Dieta ketogeniczna w oczach młodych dorosłych; RUJ; 2020
3. Kulesza K. i wsp.: Dieta ketogenna w terapii padaczki lekoopornej; Żywienie człowieka i metabolizm; 2017
4. Ting R. i wsp.: Ketogenic diet for weight loss; Can Fam Physician; 2018
5. Paoli A.: Ketogenic diet for obesity: friend or foe?; Int J Environ Res Public Health; 2014
