Umów wizytę
Choroby nowotworowe są drugą najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce (zaraz po chorobach układu krążenia). Kobiety najczęściej chorują na raka piersi, a mężczyźni na raka płuc. Do powstania nowotworu dochodzi wówczas, gdy komórki organizmu namnażają się w niekontrolowany sposób i nie powstaje z nich prawidłowa tkanka. Przyczyną takiego stanu rzeczy są m.in. mutacje genetyczne i niezdolność organizmu do naprawiania zaistniałych uszkodzeń materiału DNA. Warto wiedzieć, że poprzez odpowiedni styl życia (m.in. aktywność fizyczną i dietę) możemy temu zapobiec.
Glukozynolany są zaliczane do roślinnych siarkowych glikozydów. W następstwie degradacji enzymatycznej (z udziałem enzymu mirozynazy), termicznej lub pod wpływem mikroflory jelitowej stają się prekursorami biologicznie aktywnych izotiocyjanianów oraz indoli o właściwościach przeciwnowotworowych. Źródłem pokarmowym tej grupy fitozwiązków są warzywa z rodziny krzyżowych (kapusta, brokuły, kalafior, brukselka, rzepa, rzodkiewka, jarmuż, rukola).
Z punktu widzenia chemioprewencji chorób nowotworowych istotne znaczenie wśród izotiocyjanianów pełni sulforafan (SFN), a wśród indoli – indolo-3-karbinol (I3C), które indukują apoptozę – zaprogramowaną śmierć komórki. Glukozynolany hamują działanie enzymów odpowiedzialnych za aktywację kancerogenów oraz pobudzają czynność tych zaangażowanych w detoksykację (odpowiednio enzymy I i II fazy). Wychwytują szkodliwe reaktywne formy tlenu, uruchamiają mechanizmy naprawcze DNA, a także cechują się właściwościami przeciwbakteryjnymi, przeciwwirusowymi i przeciwprzerzutowymi.
Kolejną grupą związków ważnych w profilaktyce nowotworów są izoflawony (soja, soczewica, groch, fasola, bób). Najlepiej poznane to genistyna oraz daidzeina, metabolizowane z udziałem flory jelitowej odpowiednio do genisteiny oraz daidzeiny. Właściwości ochronne genisteiny wynikają z różnych nie w pełni poznanych mechanizmów, polegających m.in. na oddziaływaniu antyestrogenowym – oznacza to, że hamują one stymulujący wpływ estrogenów na rozwój komórek nowotworowych i zmniejszą ryzyko zachorowania np. na raka piersi Bardzo istotne z punku widzenia chemioprofilaktyki wydaje się również zatrzymanie cyklu komórkowego, promocja apoptozy, hamowanie angiogenezy (powstawania nowych naczyń krwionośnych i tworzenia przerzutów) oraz działanie antyoksydacyjne.
Antocyjany to barwniki roślinne nadające czerwoną, purpurową lub niebieską barwę warzywom i owocom, takim jak czerwona kapusta, czerwona rzodkiew, purpurowa kukurydza, marchew, owoce jagodowe (jagody, maliny, truskawki, czarne porzeczki, jeżyny, aronia, borówka, żurawiny), winogrona czy jabłka.
Znaczenie przeciwnowotworowe mogą mieć ich właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, antyproliferacyjne (hamujące niekontrolowane namnażanie się komórek) i antyangiogenetyczne (hamujące powstawanie nowych naczyń krwionośnych). Dodatkowo, antocyjany promują proces apoptozy i blokują cykl komórkowy komórek nowotworowych, stymulują aktywność enzymów II fazy detoksykacji i indukują proces różnicowania komórek.
Działanie ochronne przed nowotworami jamy ustnej, gardła, krtani i płuc wydają się wykazywać produkty spożywcze zawierające karotenoidy. Prawdopodobny korzystny związek istnieje pomiędzy spożyciem β-karotenu, a rozwojem raka przełyku oraz likopenem a rozwojem raka gruczołu krokowego. Z kolei resweratrol zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi, skóry i prostaty, a występuje m.in. w czerwonych winogronach, czerwonym winie, owocach jagodowych (jagody, truskawki, maliny, jeżyny) i orzechach ziemnych. Uważa się, że wykazuje działanie przeciwnowotworowe poprzez wpływ na główne etapy kancerogenezy (inicjację, promocję i progresję), dzięki modulacji szlaków sygnałowych kontrolujących podział i wzrastanie komórek, apoptozę, proces zapalny, angiogenezę i przerzutowanie.
Istnieją również takie czynniki żywieniowe, które sprzyjają nowotworzeniu. Zalicza się do nich alkohol (rak jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, okrężnicy, odbytu, piersi), sól (rak żołądka), czerwone mięso, zwłaszcza przetworzone (rak okrężnicy i odbytu), wysoki ładunek glikemiczny diety (rak endometrium) oraz aflatoksyny (rak wątroby). Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwory należy ich unikać i stosować dietę bogatą przede wszystkim w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, tłuszcze rybie i roślinne oraz orzechy, ziarna i nasiona.
